Bãi biển Kim Than, thôn Vạn Vĩ

Trải qua hàng trăm năm, đến nay đã được công nhận là 1 trong 56 dân tộc của Trung Hoa nhưng những con người mang trong mình dòng máu Lạc Hồng vẫn hướng về nguồn cội.

LÀNG VIỆT CỔ 500 NĂM

Theo lời chỉ dẫn của một người quen ở Móng Cái, sau khi làm thủ tục xuất cảnh qua cửa khẩu quốc tế Móng Cái, chúng tôi đến trước cửa Bách Hội – trung tâm mua sắm của TP Đông Hưng để đón xe buýt đi Vạn Vĩ. Thế nhưng, với vốn tiếng Trung chỉ có... 2 từ “nỉ hảo” học được nhờ xem phim Trung Quốc nên cứ loay hoay mãi, cuối cùng chúng tôi may mắn gặp được một phụ nữ là người bản địa thường hay qua lại Việt Nam buôn bán biết tiếng Việt vẫy giúp lên chiếc xe buýt đông nghẹt người đi Vạn Vĩ với giá vé 4 NDT...

Bỏ lại TP Đông Hưng phía sau, con đường về Vạn Vĩ được trải bê tông phẳng lỳ, hai bên đường là những làng mạc với đồng ruộng không khác lắm so với khung cảnh Việt Nam. Sau 40 phút đồng hồ qua quãng đường chừng 35km, chiếc xe buýt đến bến cuối cùng chính là thôn Vạn Vĩ. Đang lo lắng vì cả quãng đường dài đến đây đã phải “nói chuyện”... mỏi tay, giờ chưa biết xoay sở thế nào thì bỗng một phụ nữ bán hàng bên đường hỏi với ra bằng tiếng Việt: “Ở Việt Nam mới sang phải không?”. Mừng ra mặt, chúng tôi lập tức lại gần, hỏi ra thì được biết đó là chị Ngô Thị Hà, người Kim Động, tỉnh Hưng Yên sang đây lấy chồng từ hơn chục năm trước. Gặp người đồng hương, khi biết chúng tôi muốn tìm hiểu về đời sống người Việt nơi đây, chị Hà rất vui vẻ và nhiệt tình giúp đỡ.

Vạn Vĩ nằm sát biển, hình ảnh đầu tiên đập vào mắt tất cả du khách là tấm panô cỡ lớn với hình ảnh cô gái mặc... áo dài Việt Nam. Hai bên đường vào thôn là những dãy nhà 2, 3 tầng và ở giữa thôn là cái chợ bán đủ thứ nhu yếu phẩm của đời sống có nhiều điểm rất giống xứ ta...

Theo lời chị Hà, chúng tôi tìm đến gặp ông Cung Chấn Hưng, người của một trong những dòng họ sống lâu năm nhất ở Vạn Vĩ. Ông Hưng cũng tỏ ra rất xúc động khi biết chúng tôi là người Việt. Sau một hồi trò chuyện, ông Hưng đưa chúng tôi đến thăm ngôi đình nằm giữa trung tâm đảo Vạn Vĩ có tên là Há Đình. Nơi đây được coi là tụ điểm sinh hoạt văn hóa của người Kinh tộc trên 3 hòn đảo Vạn Vĩ, Vu Đầu và Sơn Tâm. Trước cổng tam quan là tấm biển giới thiệu Há Đình được viết bằng hai thứ tiếng Trung, Việt. Theo giới thiệu tóm tắt thì từ "Há" dịch sang tiếng Việt là "ca hát". Há đình có nghĩa là hát đình, một lễ hội văn hoá truyền thống thường thấy của dân tộc Kinh. Lễ hội được bắt đầu từ mùng 9-6 đến 15-6 âm lịch, người Kinh tộc dù ở bất cứ xa gần đều trở về Há Đình để đoàn viên chung vui ngày lễ đầy màu sắc văn hóa của dân tộc.

Ông Hưng cho biết, theo tài liệu bằng chữ Nôm còn lưu giữ trong Há Đình cũng như gia phả của nhiều dòng họ ghi lại, từ 500 năm trước đây, tức vào năm Hồng Thuận cuối đời Hậu Lê có khoảng 100 người Việt của 12 dòng họ gồm: Tô, Đỗ, Nguyễn, Hoàng, Vũ, Bùi, Cao, Ngô, La, Cung, Khổng và Lương có gốc gác từ Đồ Sơn, Hải Phòng đã đến Tam Đảo khai hoang lập nghiệp các thôn Vạn Vĩ, Mu Đầu và Sơn Tâm.

Người Kinh sống tại Vạn Vĩ

Đến nay, các dòng họ này đã có đời thứ 11, 12. Nguồn gốc của tên gọi Kinh tộc Tam đảo bắt nguồn từ 3 hòn đảo mà trước đây cha ông đến dựng nghiệp (nay do phù sa bồi đắp đã thành đất liền) là Vạn Vĩ, Mu Đầu và Sơn Tâm, sau đó phát triển thêm một số thôn khác. Ngày nay, người dân Tam Đảo vẫn truyền khẩu câu hát của cha ông xưa “Cha ông lưu lạc Phúc Yên chốn này” (Phúc Yên là tên cũ của thị trấn Giang Bình hay còn gọi là An Lang).

Trải qua thời gian hàng trăm năm trên đất khách nhưng người dân Việt vẫn gìn giữ đủ những tập tục truyền thống của cha ông để lại, như từ ngày 20 đến 30 tháng Chạp, con cháu sẽ đi tảo mộ. Để lấy may mắn và không sát sinh trong ngày đầu năm, trong ngày 30 tết, người dân sẽ giết lợn, gà, vịt đủ dùng cho cả ngày mùng 1 tết. Cũng như cha ông, người Việt tại Tam Đảo vẫn duy trì ngày cúng hai bữa cơm trong mấy ngày tết... Một điều thật đáng trân trọng là trong những gia đình hoặc những người Việt ở Vạn Vĩ khi giao tiếp với nhau hoàn toàn bằng tiếng Việt. Nhiều người Hán khi lấy người Việt tại đây chỉ thời gian ngắn cũng nói được tiếng Việt thành thạo.

Trong thời gian ở Vạn Vĩ chúng tôi còn được gặp ông Tô Duy Phương, người đã từng sang Việt Nam làm quân tình nguyện thời chống Mĩ và sau đó có thời gian ở lại làm chuyên gia giúp Việt Nam. Trong căn phòng nhỏ với đầy ắp kỷ vật, ảnh từ thời ông còn chiến đấu và công tác ở Việt Nam, ông Phương xúc động tâm sự: Với tấm lòng của người con đất Việt luôn hướng về nguồn cội, từ ngày nghỉ hưu, ông dành thời toàn bộ thời gian để thu thập tài liệu, gia phả, sử sách để ghi lại và in thành sách nói về lịch sử, truyền thống văn hóa dân tộc Kinh tại Tam đảo bằng chữ Nôm và tiếng Việt ngày nay. Cùng với đó, ông Phương còn mở nhiều lớp dạy học tiếng Nôm dân trong thôn...

LÀM GIÀU TRÊN ĐẤT KHÁCH

Trên đất Vạn Vĩ hiện có khoảng hơn 1 vạn người Kinh đang sinh sống. Từ bao đời nay người dân chủ yếu làm nghề kéo lưới, thả lưới. Tuy nhiên cho đến mấy năm trở lại đây, ở Vạn Vĩ đã có nhiều gia đình giàu lên, trong thôn đã có nhiều doanh nghiệp tư nhân, hàng chục xe ô tô, hàng trăm tàu thuyền và gần mười khách sạn. Bãi biển Kim Than thuộc thôn Vạn Vĩ có nghĩa là bãi cát vàng ngày nay đã được người Kinh tại Tam Đảo biến thành nguồn lợi du lịch, bên cạnh khai thác, nuôi trồng hải sản. Nhiều ông chủ ở Vạn Vĩ giàu lên nhờ nuôi tôm, đánh bắt sứa, đóng tàu, mở nhà hàng và làm khách sạn. Được sự giúp đỡ của chính quyền, Vạn Vĩ và các thôn còn lại có người Việt sinh sống trở thành điểm du lịch văn hóa. Ông Tô Xuân Pháp, chủ một xưởng đóng bè và được xem như một “đại gia” ở làng Vạn Vĩ tiếp chúng tôi bằng những câu hát quan họ trong bài “người ơi, người ở đừng về”.

Ông Pháp vui vẻ tâm sự: “Đời sống của bà con người Kinh ở Vạn Vĩ ngày nay sung túc lắm rồi. Trước chỉ có người bên ngoài lấy vợ ở Vạn Vĩ thì nay người Kinh cũng đã lấy được vợ ngoài thôn”. Ông Pháp cũng cho hay, mỗi tháng xưởng của ông đóng 2 - 3 chiếc bè cung cấp cho người dân trong vùng với giá 30 triệu đồng/ chiếc. Xưởng đóng bè của ông Pháp không chỉ giúp ổn định kinh tế gia đình ông mà còn tạo công ăn việc làm ổn định cho nhiều người dân trong vùng...