Theo Bs CKII Trần Thị Ngọc Hòa, Trưởng Khoa thận, máu, nội tiết BV Trẻ em Hài Phòng, thì giai đoạn dậy thì ở trẻ giống như một chuyến “tàu lượn siêu tốc” với những sự thay đổi thất thường về cảm xúc lẫn thể chất cũng như hành vi của trẻ. Quan trọng hơn, nếu trẻ bước vào giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ thì mọi vấn đề sẽ càng trở nên rắc rối và phức tạp hơn. Cho tới nay vẫn chưa rõ về nguyên nhân của tình trạng này, nhưng trong vài trường hợp thì nguyên nhân có thể là do cơ thể mất cân bằng hormone hoặc não xuất hiện một khối u. Một nguyên nhân khác là chế độ ăn hằng ngày của trẻ chứa quá nhiều chất béo. Ngoài ra, việc trẻ còn quá nhỏ khi bước vào giai đoạn dậy thì cũng được cho là do sự tăng tốc của một quá trình bình thường nào đó diễn ra trong cơ thể.

Nguyên nhân khác nữa là do sự bất thường ở tuyến yên hoặc khu vực não nơi điều khiển tuyến yên này (vùng dưới đồi). Dạng này được gọi là dậy thì sớm trung ương. Dậy thì sớm hiếm khi bị gây ra bởi tuyến bài tiết hormone giới tính (buồng trứng ở nữ và tinh hoàn ở nam). Tuyến bài tiết này hoạt động theo cách riêng của chúng và sớm hơn bình thường. Dạng này gọi là dậy thì sớm ngoại biên. Bên cạnh đó, ở cả nam lẫn nữ, tuyến thượng thận là tuyến nhỏ nằm ở cực trên của thận, sản xuất một hormone nam yếu gọi là “hormone giới tính của tuyến thượng thận” sớm, khiến lông mu/lông nách và mùi cơ thể xuất hiện trước khi bé 8 tuổi, nhưng trong trường hợp này gọi là tiền hormone tuyến thượng thận. Tình trạng này phần lớn không cần điều trị. Nguyên nhân cuối cùng là do trẻ tiếp xúc với estrogen hoặc androgen có trong kem thoa hoặc thuốc. Dù sử dụng chúng đúng liều theo chỉ định hay dùng quá liều đi chăng nữa thì con vẫn có nguy cơ bước vào tuổi dậy thì khi còn quá nhỏ.

Dậy thì sớm ở trẻ gái được định nghĩa là sự phát triển các đặc tính sinh dục phụ trước 8 tuổi hoặc có kinh nguyệt trước 9,5 tuổi. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển của trẻ và khiến cha mẹ cảm thấy lo lắng. Không những vậy, ngoài việc phải đương đầu với những thay đổi về mặt cảm xúc, trẻ còn phải đối mặt với những thay đổi của cơ thể khi còn quá nhỏ. Các dấu hiệu dậy thì sớm ở bé gái thường là: Vú to (thường là dấu hiệu đầu tiên và hay gặp nhất); xuất hiện lông mu và lông nách; xuất hiện kinh nguyệt, âm đạo tăng tiết dịch và dài ra, môi lớn và môi bé dầy lên và thẫm màu, âm vật tăng kích thước; chiều cao tăng nhanh >6cm/ năm.

Đối với bé trai, dậy thì xảy ra khi vùng dưới đồi (phần não kiểm soát tuyến yên) kích thích tuyến yên giải phóng các hormone. Điều này kích thích tinh hoàn của các bé trai phát triển. Ở các bé trai, giai đoạn này thường bắt đầu khi trẻ được 12 tuổi. Thế nhưng, cũng có một số trẻ bắt đầu quá trình dậy thì khá sớm. Dậy thì sớm ở trẻ trai được định nghĩa là sự phát triển các đặc tính sinh dục phụ trước 9 tuổi. Nguyên nhân do tổn thương hệ thần kinh trung tương như có thương tích ở não hoặc có khối u trong não hoặc hệ thần kinh trung ương hoặc viêm não, viêm màng não; có vấn đề với tuyến giáp.

Các dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai thường là: Dương vật và tinh hoàn phát triển; tóc, lông nách và lông ở vùng kín bắt đầu xuất hiện; tăng trưởng chiều cao; vỡ giọng; mụn trứng cá xuất hiện; có mùi cơ thể. Một số bé trai có thể chỉ dậy thì sớm một phần. Chẳng hạn như chỉ có lông nách và lông ở vùng kín là phát triển trong khi những dấu hiệu khác hoàn toàn không có. Nếu bé trai có các dấu hiệu trên trước 9 tuổi, bạn hãy đưa con đến gặp bác sĩ.

Những trẻ bước vào giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ có giai đoạn dậy thì ngắn. Một khi trẻ đã vượt qua giai đoạn này thì sự tăng trưởng sẽ dừng lại. Do đó, việc tăng trưởng của trẻ sẽ ngừng lại sớm hơn so với những đứa trẻ khác.Dậy thì sớm có thể gây trầm cảm và các stress tâm lý ở trẻ. Bé có thể cảm thấy xấu hổ vì cơ thể phát triển khiến bé trông khác bạn bè. Điều này khiến bé thường phải đối mặt với sự lo lắng và trầm cảm nhiều hơn những trẻ khác. Đặc biệt là vấn đề này có thể kéo dài đến khi trẻ học đại học.

Để giúp con tránh căng thẳng khi có sự thay đổi này, bố mẹ cần trò chuyện với bé hoặc tạo cho bé cơ hội trò chuyện với một người đáng tin cậy hay thậm chí là chuyên gia tư vấn tâm lý nếu con thấy không thoải mái về cơ thể và những thay đổi xảy ra mà con đang phải đối mặt. Những trẻ bước vào giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ thường dễ rơi vào bẫy của tệ nạn ma túy hoặc các chất kích thích. Do đó hút thuốc và uống rượu thường là những vấn đề phổ biến ở những trẻ dậy thì sớm.Việc trẻ phải đối mặt với giai đoạn dậy thì khi còn quá nhỏ cũng làm tăng nguy cơ quan hệ tình dục sớm hơn độ tuổi. Các bé gái thường có quan hệ tình dục nhiều hơn các bé trai. Điều này làm tăng nguy cơ mang thai ở tuổi vị thành niên. Hệ quả kéo theo là tình trạng bỏ học, thất nghiệp và làm mẹ khi còn quá nhỏ.

Cũng theo Bs Trần Thị Ngọc Hòa, thì những bé gái dậy thì sớm thường gặp các vấn đề về vóc dáng cơ thể. Điều này khiến trẻ cảm thấy thiếu tự tin hơn những trẻ khác. Tuy nhiên, với các bé trai thường không gặp vấn đề này. Những bé gái dậy thì sớm thường học yếu hơn những đứa trẻ khác. Hầu hết dậy thì sớm ở trẻ em là dậy thì sớm trung ương. Tình trạng dậy thì sớm ở trẻ gây ra nhiều ảnh hưởng và hệ lụy xấu cho cả trẻ và cha mẹ. Do đó, nếu cha, mẹ thấy con có các dấu hiệu dậy thì sớm, hãy đưa trẻ đến bác sĩ nhi khoa và bình tĩnh, cùng con bước qua giai đoạn này. Giải thích cho trẻ hiểu những thay đổi đang diễn ra là hoàn toàn bình thường khi trẻ lớn lên. Đừng quá chú ý đến vóc dáng của trẻ, thay vào đó hãy dành lời khen cho những việc làm tốt của trẻ trong học tập, hoạt động thể thao. Cần trấn an trẻ bởi trẻ còn quá nhỏ và không hề biết những gì đang xảy ra với mình. Nếu trẻ rơi vào hoảng loạn ở thời điểm này có thể ảnh hưởng đến tâm lý và để lại những dấu ấn tiêu cực kéo dài đến tuổi trưởng thành. Thường xuyên liên lạc với giáo viên của trẻ để hiểu và đánh giá tình hình học tập của con. Điều này cũng giúp các gia đình biết được trẻ có đang gặp phải bất kỳ áp lực nào ở trường hay không. Khi con có biểu hiện dậy thì sớm, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để khám và điều trị phù hợp.

• Bệnh nhi nhập viên tăng đột biến do cúm và bệnh hô hấp